WBGT – Wet Bulb Globe Temperature

De invloed van temperatuur, luchtvochtigheid, zon en wind
Al of niet hardlopen is behalve van de temperatuur ook afhankelijk van luchtvochtigheid, zonnestraling en wind. Daarnaast spelen ook allerlei persoonlijke kenmerken, je mate van getraindheid en gewenning een rol.

Voor degenen die daar meer over willen weten volgt hieronder allereerst een uitleg over de samenhang van inspanning, temperatuur, luchtvochtigheid en zon. Daaruit zou enige normering afgeleid kunnen worden. Belangrijker is het echter om zélf gevoel voor de samenhang van deze factoren te ontwikkelen en met dat als doel tref je deze uitleg aan.

Want uiteindelijk beslist je zelf (of de trainer) of er gelopen gaat worden. En daarvoor heb je eigenlijk geen complexe meetinstrumenten, protocollen en berekeningen nodig om dat te beslissen.

WBGT
Eén van de rekenmethodes is de in deskundige kringen bekende WBGT (Wet Bulb Globe Temperature). De daarbij gehanteerde formule is:
WBGT = 0,7x Tnb + 0,2x Tz + 0,1x T waarbij gemeten wordt met professionele apparatuur.

• Tnb is ‘de natte bol temperatuur’ (om de thermometer is een nat kousje geplaatst en omdat het water verdampt koelt de thermometer. Hoe hoger de relatieve vochtigheid van de lucht is des te minder verdamping en hoe hoger de “natte bol” temperatuur. Het is dus een indicatie van de luchtvochtigheid en die telt voor 70% mee in de formule.
• Tz is de thermometer in de zon, onbeschermd. Een indicatie van de stralingswarmte en van de wind. In volle zon lopen is ongunstiger dan in het bos of met bedekte hemel. En waait het niet dan is deze meting hoger dan als het wel waait. Deze waarde telt voor 20% mee.
• T is de thermometer in de schaduw, droog. De temperatuur van weeronline.nl, het KNMI. De luchttemperatuur telt voor 10% mee (en indirect natuurlijk ook als basiswaarde voor de overige metingen).

Het Amerikaanse leger (getrainde, vaak jonge mensen!) gebruikt de volgende grenswaardes en trainingsmaatregelen:

WBGT = 28 tot 30,5 graden: inspanning met per uur 3 x 3 minuten rust.
WBGT = 30,5 tot 32,2 graden: inspanning met per uur 3 x 4 minuten rust en lopers goed in de gaten houden
WBGT = 32,2 tot 33,3 graden: maximaal een uur sporten / inspanning waarvan 20 minuten pauze(s)!
Daarboven: geen trainingsactiviteiten.
Wat kun je zelf nu met de WBTG?

Helaas lopen we niet met professionele meetapparatuur op zak 😉 Echter, velen van ons kunnen met een smartphone of computer wel heel snel de locale temperatuur en relatieve vochtigheid te weten komen.

Om er wat gevoel voor te krijgen vind je hieronder enkele combinaties van temperatuur (T) en luchtvochtigheid (RV) die uitkomen op een WBGT van 28 (uitgangspunt volle zon, weinig wind):

T=32,0 + RV= 30% à WBGT 28 (extreem droog en warm)
T=30,0 + RV= 40% à WBGT 28
T=28,0 + RV= 55% à WBGT 28 (merk op dat bij een RV=55% de T gelijk is aan de WBGT)
T=26,5 + RV= 75% à WBGT 28
T=23,5 + RV= 95% à WBGT 28 (extreem vochtig en relatief koel)

Extreem droge lucht (RV=30%) en een hoge temperatuur (T=32 graden) is dus net zo “zwaar” als extreem natte lucht (95%) bij een veel lagere temperatuur (23,5).

Invloed zon
Het uitgangspunt bij de WBGT-berekening is ‘volle zon’. De invloed van directe zonnestraling is best groot, dat ervaren we allemaal als we van de volle zon in de schaduw komen. In de volle zon of in de schaduw scheelt zo’n 6 graden WGBT. Een makkelijke keuze dus, zoek de schaduw op!

Invloed wind

Loop je hard dan zorg je er zelf voor dat er lucht langs je lichaam gaat: schijnbare wind. Loop je met de wind mee dan is dat – in dit kader – ongunstiger dan tegen de wind in. Loop, als je per se in de zon moet lopen het liefst tegen de wind in.

Bijvoorbeeld bij een training over het strand en door het bos: ga dan tegen de wind over het strand en met de wind mee door het bos. Terwijl je bij lagere temperaturen het vaak juist andersom zou doen: lekker snel met de wind mee over de open vlakte en beschut door het bos tegen de wind in.

Invloed wegdek
Je las al dat in de volle zon of in de schaduw een groot verschil maakt. Er is ook een indirect gevolg van bezonning: bij volle zon zal door de reflectie en straling van warm asfalt de luchttemperatuur boven het wegdek aanzienlijk hoger en dus ongunstiger zijn. Een extra reden om te kiezen voor schaduw en/of bospaden.

Invloed persoonlijke factoren
Naast de temperatuur, luchtvochtigheid, bezonning en wind zijn er nog persoonlijke factoren die bepalen of hardlopen onder warme omstandigheden verantwoord is:

• getraindheid algemeen
• getraindheid om met extremen om te gaan (eerste keer of regelmatig)
• gewenning (eerste keer heet of al weken een hittegolf)
• persoonlijke aspecten, kleding, goed kunnen zweten, algehele gezondheid, hooikoortsgevoeligheid e.d.
• luchtvervuiling, smog (komt vaak voor bij hoge temperaturen, hogere luchtvochtigheid en windstil)
• voorbereiding (vooraf voldoende gedronken)
• voldoende vochtinname tijdens de inspanning (niet te weinig maar in extremen ook niet te veel)

Met bijdragen uit een artikel van Tom Leker.